ŠIPOVO "ČUVA" VIŠE OD 100 ARHEOLOŠKIH NALAZIŠTA (VIDEO)

Smještena u dolini Plive, okružena rijekama Janj i Lubovicom, teritorija opštine Šipovo bila je interesantna za naseljavanje od davnina, što potvrđuje činjenica da je na području ove opštine obilježeno više od 100 arheoloških nalazišta.

Veliki broj rijeka bogatih ribom, plodno tlo, prostrani pašnjaci za stočarstvo, sve je to značilo izvor hrane od koje je uvijek zavisio život.

Antički period, kako po značaju, tako i po broju dosad otkrivenih lokaliteta, smatra se najznačajnijim periodom u postojanju ljudskih naselja na području opštine Šipovo. Iz praistorije tu najviše ima gradina koje datiraju iz bronzanog doba. Mezeji, pleme koje se u literaturi zajedno s drugim plemenima zajednički naziva Ilirima, naseljavalo je i prostor današnje opštine Šipovo. Gradine su bile mjesta njihovog boravka i zato su vrlo važne za proučavanje života tog vremena. Veliki broj gradina, koje se najvećim dijelom nalaze uz rijeke, pokazuju njihov značaj i svrhu nastanka. U prilog im je išao povoljan i siguran položaj za stanovanje, zatim pregled šire okoline važan za sigurnost plemena u nemirnim vremenima, kao i mogućnost komunikacije sa stanovnicim ostalih gradina. Spisak evidentiranih arheoloških lokaliteta na teritoriji opštine svjedoči o dugoj i bogatoj istoriji naselja, o činjenici da je priroda na ovim prostorima bila darežljiva prema ljudima i da su to oni znali i tu se nastanjivali u svim istorijskim epohama. Gromile su praistorijsko naselje i rimsko utvrđenje smješteno na širokom prostoru kod Plive. Zauzima oko dva hektara površine. To je jedno od najvećih antičkih lokaliteta u RS i BiH. Vidljivi su ostaci rimskih zgrada, arhitektonski fragmenti, fragmenti keramike, a prilikom prethodnih istraživanja pronađeni su različiti natpisi, tragovi hipokausta, keramika te novac cara Konstantina iz period 306/337. godine. Utvrđeno je i postojanje praistorijskog, bronzanodobnog sloja ispod onog s antičkim materijalom. Praistorijska Gradina i kasno antičko utvrđenje smješteni su odmah do lokaliteta Gromile, s druge strane puta. Na gradini se nalaze slabo očuvani tragovi odbrambene arhitekture gradinskog prostora, te fragmenti keramike. Moguće da je imao i svrhu i u antičkom periodu. Stanković Gradina – Sokolac, odnosno praistorijska Gradina i srednjovjekovno utvrđenje, nalazi se na desnoj strani kanjona Sokočnice. S tri strane je čuvana nasipom. Izvan gradinskog prostora postojao je još jedan bedem. Glavica je praistorijska gradina i tumulus smješten kod ušća Sokočnice u Plivu, ispod sela Keleči. Maglić glavica, nalazi se na lijevoj obali rijeke Janj, odmah uz lokalitet Crkvine. Na vrhu se nalaze ostaci utvrde u obliku potkovice, dimenzija 12 puta deset, oko koje je prstenasto postavljen zemljin nasip. Površinski nalazi fragmenti keramike, mogu se datovati u mlađe gvozdeno doba. Zbog blizine lokaliteta iz antičkog i srednjovjekovnog perioda, moguće je da je ova utvrda korišćena i u ovom periodu. S lijeve strane rijeke Janj, kod lokaliteta Crkvine, nalati se uzvišenje od 680 metara nadmorske visine na kojem je smještena praistorijska gradina Grabež. Moguće je da je tokom antike i srednjeg vijeka ovdje postojalo utvrđenje koje je štitilo crkvu i prilaz gradu. Gornji Đukići, Gradina – Crkvina je sredenjovjekovno utvrđenje. Lokalitet se nalazi na izduženoj kosi brda. Prema sjeveru je štićen strmom padinom, a na jugu dubokim vrtačama. Utvrđenje je smješteno na uzvišenju, dominira okolinom i ima odličan pogled na Janjske otoke i Donje Đukiće. Odmah ispod utvrđenja nalazi se prostran plato – Crkvine, na kojom se izoravaju fragmenti keramike i troske. Lokalitet Hrid se nalazi na uzvišenju u skoro samom centru oblasti. S njega se pruža odličan pogled na kanjon rijeke Janj i Vaganca, Sokolinu, Đukiće, Đukića gradinu, a vide se i Babići, kao i ušće rijeke Glogovac. Lokalno stanovništvo uzvišenje zove Sveto brdo Hrid. Lokalitet je ugrožen posljednjim građevinskim radovima, a oštećeno je nekoliko peći za pečenje keramike. Još uvijek su vidljivi ostaci suhozida i nasipa, a građevinski materijal i fragmenti keramike rasuti su na širem području lokaliteta. Na lokalitetu je pronađen nož iz bronzanog doba. Izvor: TO Šipovo / Video: Nikola Peno